Stuhia gjeomagnetike mund të ndërhyjë me energjinë edhe tek sistemet e komunikimet. Nga ana tjetër kjo stuhi e fuqishme diellore prodhoi shfaqje shumëngjyrëshe drite në paralelet e pazakonta gjeografike.
Stuhia diellore më e fortë në më shumë se dy dekada preku Tokën (10.05.2024), duke shkaktuar aurora spektakolare në mbarë botën.
Sipas Qendrës së Parashikimit të Motit Hapësinor të Administratës Kombëtare të Oqeanit dhe Atmosferës së SHBA (NOAA), i pari nga disa nxjerrje masive koronale (CME) ndodhi pak pas orës 1600 GMT.
Më vonë ajo u përmirësua në një stuhi gjeomagnetike “ekstreme”. Kjo ishte stuhia e parë e tillë që nga stuhitë e Halloween të tetorit 2003, e cila shkaktoi ndërprerje të energjisë elektrike në Suedi dhe dëmtoi infrastrukturën e energjisë në Afrikën e Jugut.
Dritat jeshile dhe blu – të cilat pritet të vazhdojnë për disa ditë – u panë nga Britania deri në Tasmania, me zyrtarët në SHBA që thanë se pamjet mund të jenë të mundshme deri në Alabama dhe Kaliforni Veriore.
Ndërkohë, njerëz nga e gjithë Gjermania postuan foto të aurorës në rrjetet sociale. Shkencëtarët thonë se pamjet më të mira të aurora borealis mund të vijnë nga kamerat e celularëve, të cilat janë më të mira në kapjen e dritës sesa syri.
Çfarë janë CME-të?
Çdo shpërthim, i njohur si CME, mund të përmbajë miliarda ton plazma dhe fushë magnetike nga atmosfera e jashtme e diellit, ose korona. Më shumë CME pritet të godasin planetin në ditët në vijim.
Ndryshe nga flakët diellore, të cilat udhëtojnë me shpejtësinë e dritës dhe marrin rreth tetë minuta për të arritur në Tokë, CME-të udhëtojnë me një ritëm më të qetë. Zyrtarët thonë se mesatarja aktuale është 800 kilometra (500 milje) në sekondë.
CME-të vijnë nga një grup masiv i njollave diellore që është 16 herë më i madh se planeti ynë. Dielli po i afrohet kulmit të një cikli 11-vjeçar që sjell me vete nivele të larta aktiviteti.
Autoritetet paralajmëruan operatorët satelitorë, linjat ajrore dhe rrjetin elektrik që të marrin masa paraprake në përgatitje për ndërprerje të mundshme për shkak të ndryshimeve në fushën magnetike të Tokës.
Sa të rrezikshme janë stuhitë gjeomagnetike?
Fushat magnetike të luhatshme të shoqëruara me stuhitë gjeomagnetike shkaktojnë rryma në tela të gjatë, duke përfshirë linjat e energjisë. Këto rryma mund të shkaktojnë ndërprerje të energjisë elektrike. Tubacionet e gjata gjithashtu mund të elektrizohen, duke shkaktuar probleme teknike.
Anijet kozmike janë gjithashtu në rrezik nga doza të larta të rrezatimit. NASA tha se stuhia nuk përbënte kërcënim serioz për shtatë astronautët në bordin e Stacionit Ndërkombëtar të Hapësirës. Ekuipazhi i tij mund të lëvizte në një pjesë më të mbrojtur të stacionit nëse ishte e nevojshme.
Atmosfera e pengon këtë rrezatim të arrijë në Tokë.
Aurorat na magjepsin përsëri çdo herë. Një stuhi diellore prodhoi kohët e fundit një shfaqje të ndritshme ngjyrash në rajone ku dritat të tilla shihen rrallë.
Ngjyra e qiellit të natës mbi Washtucna në shtetin amerikan të Uashingtonit u kthye në një jeshile toksike kohët e fundit. Të dielën (12.05.2024), agjencia amerikane e motit NOAA kishte shënuar stuhinë e fortë diellore që ishte përgjegjëse për imazhin atmosferik të natës. Ka pasur edhe pamje të shumta në Evropë dhe Azi.
Një perëndim dielli gjatë natës?
Dukuritë e dritës nuk janë të pazakonta në rajonet polare, por në ishullin gjerman të Detit Baltik të Usedom janë një spektakël i paharrueshëm. Ngjyrat e shkëlqyera në qiellin e natës krijohen nga grimcat e ngarkuara elektrike të erës diellore që përplasen me shtresat e sipërme të atmosferës.
Ky spektakël ngjyrash nuk mund të vërehet vetëm në veri. Përveç të ashtuquajturave Drita Veriore (aurora borealis), ka edhe Dritat Jugore (aurora australis), siç janë kapur këtu në liqenin Ellesmere në Australi.
Dritat ndizen në Berlin
Në Berlin, vetëm një shkëlqim i shkurtër i ngjyrave mundi të shihej sepse ndotja nga drita është shumë e lartë. Megjithatë, duhet të shikoni qiellin më shpesh në vitet e ardhshme: Sipas ekspertëve, cikli aktual diellor do të arrijë kulmin e tij në 2024 dhe 2025, kur shpërthimet do të rriten. Aurorat – ose të paktën shkëlqimet mund të shihen pak më shpesh në zonën e butë gjatë kësaj kohe.
Material për legjendat
Në Finlandë, dritat e veriut nuk janë të rralla. Përpara se të shpjegoheshin shkencërisht, për këto drita misterioze krijoheshin legjenda. Samët, banorët indigjenë të Skandinavisë, i konsideronin ndriçimet misterioze si sinjale për fatin e keq dhe shpirtrat e vdekur. Ata i ndalonin fëmijët të dilnin në rrugë dhe prisnin në heshtje derisa të vdekurit të ishin shtrirë për të pushuar përsëri.
Një ylber gjatë natës
Fari i Shën Marisë në gjirin e Whitley në bregun verilindor të Anglisë ndriçon shkëlqyeshëm kundrejt ngjyrave të ylberit të aurora borealis. Dritat shfaqen jeshile, të kuqe dhe nganjëherë vjollcë në blu. Perceptimi i ngjyrave mund të jetë mjaft individual dhe i ndryshëm për shkak të intensitetit të ulët të dritës. DW
